L’ortografia txuvaixa en els anys vint i trenta: un exemple dels canvis en la política lingüística soviètica i les seves conseqüències

L’article presenta els canvis en la política lingüística durant les dues primeres dècades d’existència de la Unió Soviètica en el marc dels canvis polítics generals en el país. Estudiant el cas concret del txuvaix, es tracten les reformes ortogràfiques promogudes entre 1926 i 1938, els manlleus, la seva escriptura i pronunciació. Es mostra que la decisió de promoure el rus en un context de terror d’estat provocà una allau de russismes no adaptats que han canviat considerablement l’estructura fonològica de la llengua, en particular el repertori fonològic, l’estructura sil·làbica, l’harmonia vocàlica, les regles accentuals de les paraules i processos fonològics característics del txuvaix. Aquests canvis, però, no són només el resultat directe de les purgues estalinistes dels anys trenta, sinó que també de l’acció militant de la lingüística soviètica després que el poder forcés el canvi d’orientació en la política lingüística.

LA ĈUVAŜA ORTOGRAFIO EN LA JAROJ 1920AJ KAJ 1930AJ: EKZEMPLO DE LA ŜANĜOJ EN LA SOVETIA LINGVOPOLITIKO KAJ ILIAJ KONSEKVENCOJ

La artikolo prezentas la ŝanĝojn en la lingvopolitiko okazintajn en la du unuaj jardekoj de la ekzisto de Sovet-Unio en la kadro de la ĝeneralaj politikaj ŝanĝoj en la lando. Surbaze de la ekzemplo de la ĉuvaŝa lingvo, oni pritraktas la ortografiajn reformojn impulsitajn inter la mezo de la 1920aj kaj la fino de la 1930aj jaroj, la pruntvortojn, ilian skribon kaj prononcon. Oni montras, ke la decido disvastigi la konon de la rusa en la kunteksto de ŝtat-teroro kaŭzis lavangon da neadaptitaj rusismoj, kiuj konsiderinde ŝanĝis la fonologian strukturon de la lingvo, aparte la fonemaron, la silaban strukturon, la vokalharmonion, la akcentregulojn de la vortoj kaj fonologiajn procezojn karakterizajn de la ĉuvaŝa. Tamen ĉi tiuj ŝanĝoj ne estas la rekta rezulto nur de la stalinaj amasmurdoj de la 1930aj, sed ankaŭ de la engaĝita agado de la sovetia lingvistiko post tio, ke la politika potenco devigis ŝanĝi la orientiĝon de la lingvopolitiko.

1920-1930-МӖШ ҪУЛСЕНЧИ ЧӐВАШ ОРФОГРАФИЙӖ: СОВЕТ ТАПХӐРӖНЧИ ЧӖЛХЕ ПОЛИТИКИН УЛШӐНӐВӖСЕМ ТАТА ВӖСЕН ВИТӖМӖ

Cак ӗҫ хучӗ Совет Тапхӑрӗн малтанхи икӗ декадинче пулса иртнӗ чӗлхе политикин улшӑнӑвӗсене кӑтартса парать. Чӑваш чӗлхин корпусӗпе усӑ курса 1920-мӗш ҫулсен варринчен пуҫласа 1930-мӗшсен вӗҫӗччен ирттернӗ орфографи тата орфоэпи реформисен хӑйнеевӗрлӗхне, вырӑс чӗлхинчен йышӑннӑ сӑмахсене ҫырассипе, калассипе ҫыхӑннӑ уйрӑмлӑхсене тӗпченӗ. Террор саманинче вырӑс чӗлхине ирӗксӗр вӗрентме тата вырӑс мар халӑхсен хушшинче анлӑн сарма тӑрӑшни чӑваш чӗлхине те витӗм кӳмесӗр хӑварман. Ҫак тапхӑрта чӗлхене чӑваш сасӑ тытӑмӗпе килӗшсе тӑман вырӑс сӑмахӗсем кӗме пуҫланӑ. Ҫакна пула чӑваш чӗлхин сасӑ тата сыпӑк тытӑмӗ, уҫӑ сасӑсен килӗшӗвӗ тата пусӑм лартас уйрӑмлӑхӗ улшӑннӑ. Ҫапах та ку улшӑнусем Сталинӑн 1930-мӗш ҫулсенчи тастатӑвӗпе ҫеҫ ҫыхӑннӑ теме ҫук. Ҫӗнӗ влаҫӑн хаяр чӗлхе политики те пӗтӗмӗшле Совет чӗлхепӗлӗвӗ ҫине витӗм кӳрсе ҫӗнӗ ҫулпа утма хистенӗ.