La premsa en esperanto durant la Primera Guerra Mundial

El Congrés Universal a París l’agost de 1914 s’havia anunciat com el més gran i reeixit de la història de l’esperanto. Tanmateix, només alguns dies abans de la seva inauguració va esclatar la Primera Guerra Mundial. Aquest article estudia, a través de les revistes esperantistes de l’època, les conseqüències devastadores que aquesta guerra va tenir per a la difusió de l’esperanto. L’autor exposa la situació de la premsa en esperanto abans de la Gran Guerra, les posicions de les publicacions en països d’ambdós costats de la contesa, l’ús de l’esperanto per a la propaganda militar, l’activitat de l’Associació Universal d’Esperanto en aquells anys, mitjançat el seu òrgan, la revista Esperanto, i el paper de Zamenhof. L’horitzó de la llengua internacional va enfosquir-se encara més amb la mort de Zamenhof abans de la fi de la guerra.

La Universala Kongreso en Parizo en aŭgusto 1914 antaŭanoncis sin kiel la plej grandan kaj sukcesan de la historio de Esperanto. Tamen, nur kelkajn tagojn antaŭ ĝia malfermiĝo, eksplodis la unua mondmilito. Tiu ĉi artikolo studas la terurajn konsekvencojn de la milito ankaŭ por la disvastigo de Esperanto kaj tion faras pere de la tiama esperanta gazetaro. La aŭtoro elmontras la situacion de la esperanta gazetaro antaŭ la mondmilito, la sintenon de esperantaj revuoj en landoj de ambaŭ flankoj dum la mondmilito, la uzadon de Esperanto por milita propagando, la agadon de UEA dum tiuj jaroj, ĉefe pere de ĝia presorgano Esperanto, kaj la rolon de Zamenhof. La horizonto de la lingvo internacia eĉ pli nubiĝis per la forpaso de Zamenhof antaŭ la fino de la mondmilito.